Evliya Çelebi ve Seyahatname Hakkında Bilgi

On yedinci yüzyılda yaşamış, dünya ve Türk tarihinin en önemli gezgini olarak kabul edilen Evliya Çelebi, elli yılı aşkın bir süre ile gezip gördüğü yerleri kitaplaştırdığı Seyahatname adlı eseri ile nam salan bir Türk gezginizidir.

İslam peygamberi Hz. Muhammedi rüyasında görüp “Şefaat ya Resulallah.” diyeceğine “Seyahat ya Resulallah.” demesi üzerine duasının kabul edilmesi üzerine ömrü boyunca gezmesi rivayeti ile bilinmektedir.

Evliya Çelebi’nin Hayatı
Evliya Çelebi 25 Mart 1611 (Hicri takvime göre Hicri 10 Muharrem 1020) tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Ailesi aslen Kütahyalıdır. İstanbul’un fethi sonrası İstanbul’a yerleşmişlerdir. Babası, dönemin kuyumcubaşısı Derviş Mehmed Zıllî’dir. Annesinin adı Abhaz’dır.

Evliya Çelebi öğrenimini sırasıyla mahalle mektebi, Şeyhülislam Hamit Efendi Medresesi ve son olarak Enderun’da görmüştür. Enderun’da dil bilgisi, gramer, kafiye, hat ve musiki dersleri almıştır. Okul öğrenimi dışında da özel hocalardan yabancı dil, güzel yazı, beden eğitimi, Kur’an ve Arapça dersleri de almıştır.

Öğrenimin hayatından sonra 25 yaşında sarayda görev aldı. Burada yaptığı işler ile padişah ve devletin ileri gelenlerinin takdirini kazandı. Gerek katıldığı savaşlar vesilesi, gerek saraydaki görevi gerekse de kendi isteği ile gezmek için her fırsatı değerlendirmiştir.

Kitabında belirttiği üzere Rum, Arap ve Acem’de, İsveç, Leh ve Çek’te, 7 iklim ve 18 padişahlık yeri 51 yıl boyunca gezip dolaşmıştır.

Evliya Çelebi hiç evlenmemiştir. Tüm kazancını hayır işlerine harcamış, kız kardeşlerine sarf etmiştir.

Evliya Çelebi 1682 yılından sonra vefat etmiştir; tam ölüm tarihi, yeri ve mezarı bilinmemektedir.

Evliya Çelebi ile ilgili bilgilerin çoğunluğu Evliya Çelebi Seyahatnamesi ile elde edilmiştir.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi
Seyahatname, bir yazarın gezip gördüğü yerlerden edindiği bilgi ve izlenimlerini anlattığı eser manasına gelir.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi de Evliya Çelebi’nin elli yılı aşkın zamanda, Osmanlı toprakları üzerinde gezdiği yerleri kendi üslubu ile anlattığı 10 ciltten oluşan bir seyahatnamedir.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi 10 ciltten oluşan bir gezi kitabıdır. Evliya Çelebi yaptığı seyahatlerde gördüklerini, gözlemlerini ve deneyimlerini; yalın ve duru, halkın anlayacağı şekilde anlatmıştır. Zaman zaman kendine özgü gerçek üstü bir üslup kullanması bu kitabı, diğer gezi kitaplarından ayıran özelliğidir.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi dönemin yerleşim yerleri ile ilgili çok önemli bilgiler içermektedir. Buradaki insanların yaşayışları, kültürleri, yerel dilleri hakkında bilgiler Seyahatname’de yer almaktadır. Bu yönüyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi Türk kültür tarihi ve gezi edebiyatı açısında önemli bir yere sahiptir.

Seyahatname’nin günümüz Türkçesine çevrilmesi 2003 yılında ile başlayıp 2011 yılında tamamlanmıştır. Çeviri işlemini Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı yapmıştır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi İngilizce, Sırpça, Macarca, Yunanca, Romence, Ermenice gibi bir çok dilde çevirileri de mevcuttur.

Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde tanıttığı yerler ciltlere göre şu şekildedir:

1. Cilt: 1630 – İstanbul ve çevresi
2. Cilt: 1640 – Anadolu, Kafkaslar, Girit ve Azerbaycan
3. Cilt: 1640 – Suriye, Filistin, Ermenistan ve Rumeli
4. Cilt: 1655 – Doğu Anadolu, Irak, ve İran
5. Cilt: 1656 – Rusya ve Balkanlar
6. Cilt: 1663/1664 – Macaristan’da askeri seferler
7. Cilt: 1664 – Avusturya, Kırım, ve ikinci kez Kafkaslar
8. Cilt: 1667-1670 – Yunanistan ve ikinci kez Kırım ve ikinci kez Rumeli
9. Cilt: 1671 – Hac için Hicaz, Mekke ve Medine
10. Cilt: 1672 – Mısır ve Sudan